ΑΣΦΑΛΗΣ ΧΡΗΣΗ ΦΥΤΙΚΩΝ ΣΚΕΥΑΣΜΑΤΩΝ

Μεγάλη μερίδα κόσμου υποστηρίζει ότι τα φυτικά σκευάσματα δεν μπορούν να εχουν παρενέργειες ή να βλάψουν τον οργανισμό μας επειδή χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες και επειδή δεν είναι τόσο δραστικά όσο τα συμβατικά φαρμακευτικά προϊόντα.

Μεγάλη μερίδα κόσμου υποστηρίζει ότι τα φυτικά σκευάσματα δεν μπορούν να έχουν παρενέργειες ή να βλάψουν τον οργανισμό μας επειδή χρησιμοποιούνται εδώ και αιώνες και επειδή δεν είναι τόσο δραστικά όσο τα συμβατικά φαρμακευτικά προϊόντα. Ωστόσο κλινικές μελέτες καταδεικνύουν ότι αρκετά φυτικά προϊόντα σχετίζονται με την εμφάνιση παρενεργειών. Είτε λοιπόν φάρμακα είτε καλλυντικά είτε φυσιοθεραπευτικά σκευάσματα αυτό που προέχει είναι η ασφάλεια του καταναλωτή. Για τον λόγο αυτό θα αναλύσουμε παρακάτω τα σημεία που πρέπει να προσέξει ο καθένας όταν χρησιμοποιεί φυτικά σκευάσματα.

Η κατάσταση γύρω από την τοξικότητα των φυτικών σκευασμάτων είναι αρκετά θολή και περίπλοκη εξαιτίας διαφόρων ζητημάτων. Παραδείγματος χάριν είναι γνωστό ότι οι πηγές των φυτικών υλικών κατά κανόνα ποικίλουν, με τα δραστικά αλλά και τα τοξικά συστατικά να ποικίλουν επίσης σε μεγάλο βαθμό επηρεαζόμενα από παράγοντες όπως το κλίμα ποιότητα του εδάφους τα γενετικά χαρακτηριστικά και η έκθεση σε χημικά. Επίσης ο έλεγχος της ποιότητας δεν φαίνεται να είναι επαρκης με αποτέλεσμα να εμφανίζονται προβλήματα με επιμολύνσεις με βαρέα μέταλλα ή μικροοργανισμούς. Η δυσκολία στην δημιουργία κανονισμών ασφαλείας για τα φυτικά σκευάσματα αυξάνεται από το γεγονός ότι οι επιδημιολογικές μελέτες για αυτά τα προϊόντα είναι ιδιαίτερα ακριβές. Στον παρακάτω πίνακα συνοψίζονται οι παράγοντες που είναι δυνατόν να συμβάλουν στην τοξικότητα των φυτικών σκευασμάτων.

1) Η παρουσία σε φαρμακευτικά φυτά δυνητικά τοξικών συστατικών όπως η απιόλη,η σαφρόλη,,τα αλκαλοειδή της πυρρολιζιδινης, οι λεκτίνες οι κυανούχοι γλυκοσίδες,και οι σεσκιτερπενικές λακτόνες

2) Η χρήση φυτικών σκευασμάτων σε συνδυασμό με συμβατικά φάρμακα

3) Ο μεγάλος αριθμός φυτών που περιέχουν τα σκευάσματα

4) Η χρήση χωρίς την συμβουλή του ειδικού

5) Η λανθασμένη ταυτοποιήση των φυτικων υλικών

6) Η παρασκευή και αποθήκευσή με ελλιπή προσοχή

7) Η παρουσία επιμολυντών (μικροοργανισμοί βαρέα μέταλλα, τοξίνες ,παρασιτοκτόνα, ραδιενεργά κατάλοιπα)

8) Η αλλοίωση κατά την παραμονή

9) Η λανθασμένη επωνυμία του τελικού προϊόντος

Παρόλο τις παραπάνω δυσκολίες υπάρχουν αρκετές καταγεγραμμένες ενδείξεις σχετικά με την τοξικότητα των φυτικών σκευασμάτων. Οι αναφορές μπορεί να σχετίζονται είτε με τα τοξικά συστατικα που περιέχουν τα σκευάσματα και την υπερδοσολογια είτε με την εμφανιση αλλεργιων. Γενικά τα φυτικά υλικά αναφορικά με την ασφάλεια των συστατικων τους μπορούν να χωριστούν σε τρείς κατηγορίες :Τα βρώσιμα φυτά , τα φαρμακευτικά και τα δηλητηριώδη. Αναλυτικότερα : Βρώσιμα φυτά : Περιλαμβάνουν και φυτά με φαρμακευτική χρηση όπως η μέντα ,το τζίντζερ, το σκόρδο, και το λεμόνι. Εχουν κατα κανόνα ήπια δράση, χαμηλή τοξικότητακαι εινα απίθανο να προκαλέσουν κάποια ανεπιθύμητη ενέργεια .Ειναι επιτρεπτή η καταναλωσή τους σε σεβαστές ποσότητες για μακρα χρονική περίοδο χωρίς να ενέχεται κίνδυνος οξείας ή χρόνιας τοξικότητας .Ωστόσο η πιθανότητα εμφάνισης αλλεργιών υπάρχει πάντοτε σαν ενδεχόμενο.

Φαρμακευτικά φυτά : Η χρήση τους πρέπει να γίνεται με σύνεση , για συγκεκριμένο σκοπό και για μικρό χρονικό διάστημα. Πρέπει να καταναλώνονται κατόπιν γνωμάτευσης ειδικού και λαμβάνοντας πάντα υπ’ οψιν την συνιστώμενη δοσολογία.Η εμφάνιση ανεπιθύμιτων ενεργείων είναι συχνότερη ενώ αρκετές φορές εμφανίζονται και αλληλεπιδράσεις με φάρμακα.

Δηλητηριώδη φυτά : Μπορεί να προκαλέσουν είτε οξεία είτε χρόνια τοξικότητα και πρέπει να καταναλώνονται αποκλειστικά μετά απο υπόδειξη του κατάλληλου ιατρικόυ προσωπικού το οποίο είναι ενήμερο τόσο για την τοξικότητα τους όσο και για την σωστή χρήση .Τα περισσότερα από αυτά τα φυτά δεν είναι προσβάσιμα για το ευρύ κοινό .Υπάρχουν και περιπτώσεις φυτών που η τοξοκότητα τους είναι εντοπισμένη σε ένα μόνο όργανο π.χ ηπατοτοξικότητα ενώ άλλα φυτά έχουν εμφανίσει ανεπιθύμητες ενέργειες μετά απο πολλά χρόνια ασφαλούς χρήσης. Για τη εκτίμηση της ασφάλειας ενός φυτικόυ σκευάσματος παίζουν ρόλο ο τρόπος παρασκευής του , η οδός χορήγησης , η δόση και η διάρκεια χορήγησης, καθώς αυτά είναι δυνατόν να τροποποιήσουν την τοξικότητα των συστατικών του, ακόμη και να καταστρέψουν κάποιες τοξικές ουσίες.

Κλείνοντας αξίζει να επισημάνουμε την διαφοροποιήση μεταξύ των όρων ανεπιθύμητη ενέργεια και παρενέργεια. Η διαφορά έγκειται στο γεγονός ότι οι ανεπιθύμητες ενέργειες δεν σχετίζονται με την φαρμακολογική δράση της δραστικής ουσίας και είναι συνήθως μη αναμενόμενες ενώ οι παρενέργειες μπρούν κατά κανόνα να προβλεφθούν και να αιτιολογηθούν με βάση τα φαρμακολογικά δεδομένα που είναι γνωστά για μια ουσία. Αμφότερες μπορεί να είαι ήπιες μέτριες ή και σοβαρές. Εαν μια κατάσταση είναι αποτέλεσμα της κατανάλωσης υπερβολικά μεγάλης δόσης , τότε μιλάμε για δηλητηρίαση και όχι για ανεπιθύμητη ενέργεια. Για να γίνει καλύτερα κατανοητή η διαφορά μεταξύ των παραπάνω εννοιών , θα παρετεθεί ως παράδειγμα η ασπιρίνη. Μια παρενέργεια της ασπιρίνης λοιπόν θα μπορούσε να είναι η πρόκληση βλάβης στο βλεννογόνο του στομάχου εξαιτίας της τοπικής ερεθιστικής δράσης ενώ σαν ανεπιθύμητη ενέργεια μπορεί να καταγραφεί κνίδωση ή αναφυλαξία.

Πηγή:ΕΚΠΑ